AMEA-nın müxbir üzvi, filologiya elmləri doktoru, professor
ebulfezquliyev@ndu.edu.az
Quliyev Əbülfəz Aman oğlu 27.03.1950-ci il tarixdə Naxçıvan şəhərində anadan olmuş, 1966-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin dil-ədəbiyyat şöbəsinə qəbul olunmuş, 1971-ci ildə universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.Təyinat üzrə Naxçıvan şəhərinə gəlmiş,bir il şəhər 1 saylı orta məktəbdə işləmiş, 01.08.1972-ci ildə yeni yaradılan Naxçıvan Elm Mərkəzinə kiçik elmi işçi olaraq qəbul olunmuşdur. 16.11.1973-cü il tarixdən Y.Məmmədəliyev adına Naxçıvan Dövlət Pedaqoji İnstitutuna(indiki NDU) Azərbaycan dili və ədəbiyyat kafedrasına müsabiqə yolu ilə Azərbaycan dili müəllimi seçilmişdir. Burada işlədiyi müddətdə(1973-2003) dosent, professor elmi adı almış, müəllimlikdən kafedra müdiri vəzifəsinədək yüksəlmişdir.Universitetdə işlədiyi müddətdə Azərbaycan dilinin tarixi,”Qədim türk yazılı abidələri” fənlərinin tədqiqi və tədrisi ilə məşğul olmuşdur.1979-cu ildə Azərbaycan MEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun müdafiə şurasında “Qədim türk Orxon-Yenisey yazılı abidələrində feilin təsriflənməyən formaları(Azərbaycan dili ilə müqayisədə)”mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib filoloji elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.1990-cı ildə dosent elmi adını almış, 1993-cü ildə işlədiyim universitetdə Azərbaycan dilçiliyi kafedrasının müdiri vəzifəsinə seçilmişdir. Bu vəzifədə iki seçki müddəti işləmiş,2003-cü ildə yeni yaradılmış AMEA Naxçıvan Bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutuna direktor təyin olunmuşdur. Hazırda bu vəzifədə çalışmaqdadır.2003-cü ildə “Qədim türk onomastikasının leksik-semantik sistemi” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib filoloji elmlər doktoru elmi dərəcəsi almışdır.0,5 ştat işlədiyi universitetin elmi şurasında 2006-cı ilin mart ayında Azərbaycan dilçiliyi kafedrasına professor vəzifəsinə seçilmişdir.2007-ci il 26 aprel tarixində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilmişdir.
Ə.A.Quliyev 50 kitab və monoqrafiyanın müəllifi,tərtibçisi və tərcüməçisidir.İndiyədək 300-ə yaxın jurnal məqaləsi nəşr olunmuşdur. Onun tədqiq etdiyi qədim türk yazılı abidələrinə aid “Əski türk yazılı abidələrinin müntəxabatı”,”Orxon-Yenisey abidələrində feilin təsriflənməyən formaları”,”Qədim türk onomastikasının leksik-semantik sistemi(2 cild),”Qədim uyğur türklərinin onomastikası”,Əski türk onomastik sözlüyü və s. kitab və monoqrafiyaları Azərbaycan milli humanitar elminin inkişafında rol oynamış,elmi ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.
Müxbir üzv Əbülfəz Aman oğlu Quliyev Azərbaycan dili tarixi və türkologiya problemlərinə aid 350-dən çox elmi məqalənin müəllifidir.50-dən artıq beynəlxalq qurultay və konfransda elmi məruzələrlə çıxış etmişdir.4 kitabı Türkiyədə,1 kitabı Almaniyada nəşr olunmuşdur.100-qədər məqaləsi xarici jurnallarda dərc olunmuşdur. 30-dan artıq kitabın elmi redaktorudur. Rəhbərliyi altında 20 nəfər fəlsəfə doktoru dissertasiyası müdafiə etmişdir..
Ə.A.Quliyev institut elmi şurasının, NDU nəzdindəki Dissertasiya şurasının sədri, Bakı şəhərində “Mətnşünaslıq” ixtisası üzrə dissertasiya şurasının üzvü,institutun təsis etdiyi “Axtarışlar” elmi jurnalının baş redaktorudur,Naxçıvan bölməsinin orqanı olan “Elmi əsərlər” jurnalınının baş redaktor müavinidir..
Ə.A.Quliyev Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi(2.VIII.2009) və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin(2005)və Türkiyə Cümhuriyyətində fəaliyyət göstərən İLESAM təşkilatının(2005) üzvüdür.AMEA Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanına(2010) və İran İslam Respublikasının beynəlxalq Şəhriyar mədəniyyət medalına layiq görülmüşdür(2014).
2023 - ELMİ FƏALİYYƏTİ
Kitab
1. Məhəmməd Salih.Şeybaninamə,(cağatay dilindən tərcemə edən Əbülfəz Quliyev),Elm və təhsil 2023,460 s.
2. Heydər Əliyev:tariximizdə və taleyimizdə,Əcəmi,272 s.
3. Heydər Əiyev:həyatı və siyasi fəaliyyəti,tərtib edənlər Ə.Quliyev,R.Qasımov.Naxçıvan:Əcəmi,2023,174 s.
Məqalələr
1.Naxçıvan memarlıq abidələrinin Türkiyədə öyrənilməsi və nəşri-“Axtarışlar” j.NO:1.2023,s.123-127
2.Zəhmətkeş alim, gözəl insan –“Əlyazmalar yanmır” j. , 2023, NO:1(14),s.211-212
3.16-cı kitabımız(Ön söz əvəzi)-Kəmalə:taleyi vəsənəti,Əcəmi,2023
4.Dialekt leksikası-Müasir Azərb.dili.leksikologiya,II kitab,Bakı, Elm və təhsil,2023,s.134-141
5.Xəlil paşa Naxçıvan və Zəngəzur uğrunda mübarizədə-Elmi əsərlər AMEA Naxçıvan Bölməsi, NO:1, 2023, s.33-39
6.Qafar Qərib yaradıcılığının dil və üslub xüsusiyyətləri.-“Axtarışlar” j.,NO:1,2023,s.55-61
7.Türk dillləri probleminin öyrənilməsində yeni səhifə-Axtarışlar,NO:1,2023,s.261-265
8.Məhəmməd Salih və onun “Şeybaninamə” əsəri, Eyniadlı kitaba ön söz.s.3-12
9. Peyğəmbər ömrü yaşamış insan-Prof.E.Maqsudov xatirələrdə-Naxçıvan,2023,s.25-29
10.Heydər Əliyev və qorqudşünaslıq// Heydər Əliyev ideyaları və müasir dövr (konfrans materialları,)Naxçıvan,Tusi,2023,s.30-38
11. Prof.Mahirə Nağı qızının filologiyamızın inkişafında rolu. NDU Elmi əsərləri, 2023, NO:1(122),s.9-15
12.Müstəqillik dövründə Naxçıvan dialekt və şivələrinin tədqiqi-Atilla Jorma armağanı, İstanbul, Dergah yay.2023,s.527-535
13.Qərbi Azərbaycanın yetirmələri-NB Elmi əsərləri,NO:2.
14.Ulu öndər H.Əliyev:bütöv Azərbaycanın lideri,-Heydər Əliyev:taleyi və siyasi fəaliyyəti,Naxçıvan,Əcəmi,2023,s.11-20
15. Nizami ve Şeyxinin “Xosrov ve Şirin”lerinin müqayiseli tehlili F.Timurtaşın araştırmalarında-II uluslararası Genceli Nizami sempozyumu bildirileri kitabı,Erzurum Atatürk Universiteti,2023,s.164-172
16. Biriya ve Naxcivan-Beynəlxalq ipək yolu və Naxçıvan beynəlxalq konfransının materialları-NDU, 2023, s.456-462
17. Naxçıvanda humanitar elmlərin inkişafı(1991-2020),-Naxçıvan:tarixi,mədəniyyəti,təbii sərvətləri və müasir inkişafı respublika konfransının materialları,Naxçıvan,Əcəmi,2023,s.71-75
18.Yusif Seyidov və yazıçı və dil problemi-III çağdaş Azərb.dilçiliyinin aktual problemləri- respublika konfransının materialları
QƏZET
1. Qədim mənbələrdə oğuz yurdu –Naxçıvan-Şərq qapısı,09.02.2023
2. 100 yaşlı nəğməkar şair ömrünün töhfələri-Şərq qapısı,11 fevral 2023,
3. Nizami Gəncəvi yaradıcılığını gözdən salmaq cəhdi-525-ci qəzet,3.03.2023
4. Qafar Qərib yaradıcılığının dili və üslub xüsusiyyətləri- İki sahil q. 4.03.2023
5. Baharda doğulan və bahar təravətli şeirlər yazan şair-Şərqin səhəri,17.03.2023
6. Heydər Əliyev və türk dünyası məsələləri-Şərq qapısı,20.04.2023
7. Nizami Gəncəvini gözdən salmaq cəhdi,I hissə- Xalq q.30.04.2023, II hissə Xalq q. 7.05.2023
8. Ümummilli lider türk birliyi strategiyasının müəllifidir-Şərq qapısı,09.05.2023
9. Türk dillləri probleminin öyrənilməsində yeni səhifə-525-ci qəzet,25.05.2023
10. Prof.Mahirə Nağı qızının filologiyamızın inkişafında rolu-İki sahil q.3.06.2023
11. Ədəbi qaynaqlara aid yeni və dəyərli əsər-525-ci qəzet,29.09.2023
Konfrans
1. Nizami ve Şeyxinin “Xosrov ve Şirin”lerinin müqayiseli tehlili F.Timurtaşın araştırmalarında-II uluslararası Genceli Nizami sempozyumu bildirileri kitabı,Erzurum Atatürk Universiteti,2023,s.164-172
2. .Biriya ve Naxcivan-Beynəlxalq ipək yolu və Naxçıvan beynəlxalq konfransının materialları-NDU, 2023, s.456-462
3. Prof. Yusif Seyidov irsində yazıçı və dil problemi. III Çağdaş Azərbaycan dilinin aktual problemləri-respublika konfransı, NDU,30.03.2023
4. H.Əliyev və türk dünyası-“H.Əliyev ideyaları və müasir dövr” Respublika konfransı Naxçıvan Bölməsi,17.04.2023
5. XX əsrdə İrəvan mədəni-ədəbi mühiti-Qərbi Azərbaycan mədəni-ədəbi mühiti:öyrənilməsi və qarşıda duran vəzifələr” mövzusunda konfrans,NB,23.05.2023
6. H.Əliyev və türk dünyası məsələləri- “H.Əliyev və milli dövlətçilik məsələləri” respublika elmi konfransı, Naxçıvan universiteti,25-26.05.2023
7. H.Əliyev və türk dünyası məsələləri-İpək yolu beynəlxalq konfransı-26-27 05.2023, NDU
SAYT
12. Nəğməkar şair ömrünün töhfələri-nuhçıxan.az.11.02.2023
13. Heydər Əliyev və türk dünyası-nuhcixan.az.6.04.2023
14. Heydər Əliyev və bütöv Azərbaycan məsələləri-nuhcixan.az.09.05.2023
15. Naxçıvanın yetirmələri:Prof. Mahirə Nağı qızı. nuhcixan.az. 06.06.2023
16. 20 ilin uğurları: sosial-iqtisadi və mədəni inkişaf-nuhcixanşaz-15.10.2023
Televiziya
1. Yeni nəşrlər. çıxış. Naxçıvan Televiziyası - 25.01.2023
2. “Elmin işığı ilə” verilişində çıxış-NTV,22.04.2023
3. Ana dili günü.Naxçıvan Televiziyası,1.08,2023
4. Yeni nəşrlər-Heydər Əliyev tariximizdə və taleyimizdə- kitabı çıxış,Naxçıvan televiziyası,Səhər görüşləri,20.10.2023
5. TƏDBİRLƏR
6. “Kəmalə:taleyi və sənəti” kitabının təqdimat mərasimi-27.01.2023 Naxçıvan bölməsi
7. İslam Səfərli-100 konfransı,10 fevral 2023,Naxçıvan Bölməsi
8. Ali Baş Komandanın zəfər üslubu-Beynəlxalq ana DİLİ günü konfransı-Naxçıvan bölməsi,21.02.2023
9. Akademiya-75 konfransında məruzə-27.03.2023 Naxçıvan Bölməsi
10. F.Xəlilovun “Hacı Mirbağır ağa Mirheydərzadə” kitabının təqdimatında çıxış, Naxçıvan Bölməsi, 03.04.2023
11. H.Əliyev-100 konfransında çıxış, Naxçıvan Bölməsi, 04.04.2023
12. 12 nömrəli məktəbdə Heydər Əliyev – 100 mövzusunda mühazirə oxumaq.25.04.2023
13. H.Əliyev və büöv Azərbaycan ideyası-“Heydər Əliyevin dövlətçilik siyasəti və müasirlik” mövzusunda elmi konfrans,NB,5.06.2023
14. “Şeybaninamə” kitabının təqdimatında çıxış-NB,8.06.2023
15. Elmi məsləhətçisi olduğum Nuray Əliyeva təsdiqini almışdır(22.06.2023)
16. Rəcəb Cəfərli və Şəkər Məmmədova(25.06.2023) təsdiqini aldı
17. N.Əliyevanın doktorluq diplomunun təqdimat mərasimində çıxış-3.07.2023
18. A.Cəfərovanın “Naxçıvan paremioloji vahidləri:deyimlər ,atalar sözləri və məsəllər” kitabının təqdimatında çıxış(11,07.2023)
19. “M.Şəhriyar və milli-mənəvi dəyərlər” konfransında çıxış-NB 18.09.2023
20. Azər Turanla görüşdə çıxış-2.10.2023 NB
21. Asif Kəngərlinin “ Bani” kitabının təqdimatında çıxış,13.10.2023
22. “Müstəqilliyin möhtəşəm 20 ili:uğurlar və çağırışlar” konfransında məruzə.16.10.2023
23. “H.Əliyev: tariximizdə və taleyimizdə” kitabının təqdimatında çıxış 3.10.2023
24. H.Ə.irsində dil və ədəbiyyat məsələləri” konfransında məruzə-NB, 20.10.2023
25. Dissertantım Yasin Babazadə təsdiqini aldı.29.11.2023
OPPONENTLİK
1. Nəzakət Məmmədlinin “Fəridəddin Əttar və Azərbaycan ədəbiyyatı” mövzusunda doktorluq işinin ooponenti.25.06.2023
2. Qətibə Mahmudova.Müasir türk dillərində söz yaradıcılığı-doktorluq dissertasiyasının rəsmi opponenti-05.12.2023
HAQQIMDA
1. Ramiz Qasımov. Xəlil paşanın xatirələri kitabı haqqında-İki sahil,12-01.2023-
2. Ramiz Qasımov.”Şeybaninamə” poeması Ə.Quliyevin tərcüməsində,NB,08.06.2023
3. Ramiz Qasımov.Xəlil Kut paşanın “Bitməyən savaş”ındakı Azərbaycan,525-ci q.17.01.2023
4. Ramiz Qasımov.Xəlil Kut paşanın “Bitməyən savaş”ındakı Azərbaycan,AMEA Naxçıvan Bölməsi “Elmi əsərlər”i, NO:1,2023
5. R.Qasımov.Naxçıvanlı alimin Azərb.-özbək ədəbi əlaqələrinə təöhfəsi,”Elm” qəzeti,
6. R.Qasımov. Azərbaycan-özbək ədəbi əlaqələrinə qiymətli töhfə,525-ci qəzet,22.06.2023
7. Elxan Yurdoğlu.Ümummilli liderə həsr olunmuş dəyərli nəşr(Ə.Quliyev və A.Quliyevanın “Heydər Əliyev:tariximizdə və taleyimizdə” kitabı haqqında)-525-ci qəzet.5.09.2023
8. Elxan Yurdoğlu.Ümummilli liderə həsr olunmuş dəyərli nəşr(Ə.Quliyev və A.Quliyevanın “Heydər Əliyev:tariximizdə və taleyimizdə” kitabı haqqında)-“Şərq qapısı” qəzeti,21.09.2023
9. Zülfiyyə İsmayıl. Ulu öndər haqqında dəyərli kitab(Ə.Quliyev və A.Quliyevanın “Heydər Əliyev:tariximizdə və taleyimizdə” kitabı haqqında) - “İki sahil” q.27.09.2023
10. Heydər Əliyev:tariximizdə və taleyimizdə” kitabımın təqdimatı. Rəyasət heyəti, 3.10.2023